Món cá kho Việt Nam có thể tạm sắp thành hai loại. Một là cá kho nước: món ăn kho hơi lạt, có nhiều nước để dùng chan vào bún, cơm; thường dùng những loại cá biển như cá ngừ, cá thu, cá sòng, cá nục… Hai là cá kho khô: món ăn rất đậm đà, mặn miệng… Sau khi chế biến gần như cạn hết nước và kho không khô hẳn nhưng cũng không có nhiều nước; thường sử dụng những loại cá nước ngọt như cá lóc, cá basa, cá bống, cá kèo, cá cơm… nhưng một vài loại cá biển thân nhỏ như chuồn, trích, nục… vẫn kho khô được cũng rất ngon.
Trong hai cách kho này, tùy người, tùy vùng… ngoài gia vị thường dùng còn sử dụng vài phụ gia như thơm (dứa) ương; xơ mít chín; chột nưa (một loại cây quen thuộc vùng Bình Trị Thiên Việt Nam, họ môn, giống như cây môn ngọt hay cây bạc hà trong miền Nam nhưng có vị khác); mía lau; thịt heo ba chỉ (ba rọi)… và cả nước trà để khử vị tanh. Xin trình bày căn bản, phần chế biến tùy thích các bạn làm thêm cho phù hợp với khẩu vị của mình.
1. Gia vị:
Chuẩn bị muối, tiêu, nước mắm, đường, nước màu hay còn gọi là nước màu dừa (một dạng caramel chế biến từ đường nấu cho thành dạng sệt, vị cháy đắng, có màu nâu đỏ đậm. Bếp Việt Nam thường dùng nước màu dừa để kho cá thịt, tạo vị đắng ngọt, pha màu… cho vài món ăn khác.
2. Phụ gia:
Tùy ý sử dụng như thơm (dứa) chín cắt miếng nhỏ, cà chua chín cắt miếng bỏ phần hột, xơ mít chín (trái mít chín, sau khi gỡ múi, cắt lấy phần cọng xơ dạng sợi) mía lau róc vỏ, chặt khúc 5cm, chẻ nhỏ, chột nưa đã muối mặn, dưa chua v.v…
3. Cá kho nước:
Các loại cá quen thuộc ở Việt Nam để dùng kho nước là các loại cá biển như cá ngừ, cá thu, cá nục, cá chuồn, bạc má… Cá thu, cá ngừ thường ở dạng cắt lát dày khoảng 1,5 – 2cm.
Còn như cá nục, cá chuồn… nếu cá dài cỡ chừng 15 – 20cm thì kho nguyên con (sau khi làm sạch và đánh vảy); nếu cá lớn con hơn thì tùy ý cắt khúc ngắn hơn vừa nồi kho.
– Dùng cỡ nồi vừa đủ. Thí dụ như bạn định kho 6 lát cá ngừ, mỗi lát lớn chừng 2/3 bàn tay người lớn thì hãy chọn một cái nồi cỡ vừa đủ sắp 6 lát cá chỉ thành một lớp vào đáy nồi, đây có thể gọi là một bí quyết nhỏ để cá có chất lượng đồng đều. Lý do khác là trong một bữa cơm Việt Nam, món cá kho cũng như các món ăn khác, không làm với số lượng nhiều. Nếu phải kho cá với số lượng công nghiệp để chiêu đãi vài chục người cùng ăn món cá ngừ với bún chẳng hạn thì bạn phải dùng nồi lớn và xếp chồng các lớp cá lên nhau với cách ướp đường cho từng lớp nhưng lớp cá nằm dưới cùng vẫn sẽ ngon nhất. Chọn nồi kích cỡ phù hợp sẽ cho chất lượng cá ngon nhất, nồi to quá hoặc bé quá đều sẽ không có được chất lượng cao như ý muốn.
– Phân lượng gia vị tương đối cho 500gr cá ngừ hoặc các loại đã kể, cho ra vị cá kho hơi lạt: Xếp cá vào nồi, rắc phủ đều lên mặt cá khoảng 50gr đường và đong đường bằng muỗng & nếu đã dùng mấy muỗng đường thì cho thêm chừng đó muỗng nước mắm + 1/2 muỗng cà phê tiêu + 1 muỗng cà phê muối + 20gr hành tím lột vỏ, đập dập + 1/2 muỗng súp nước màu dừa + 2 trái ớt chín đỏ, khoảng 15 & 20gr, để nguyên trái – không bẻ gãy ớt + 1 muỗng súp dầu ăn hoặc mỡ nước. Ðậy kín cá, để qua 1 giờ hoặc hơn cho cá thật thấm gia vị. Trong khâu ướp cá, đường sẽ làm cho cá săn chắc và thấm các loại gia vị khác chứ không phải do mắm muối. Nước màu dừa có tác dụng làm cho màu nước cá kho vàng nâu đẹp mắt, nếu dùng nhiều nước kho sẽ có màu đỏ nâu và đắng.
– Những phụ gia có thể dùng cho thêm vào món cá kho nước & nhất là dùng cá ngừ: Thịt ba chỉ heo cắt miếng nhỏ cỡ 1/2 ngón tay út 100gr thịt / 500g cá; 50gr thơm chín cắt miếng nhỏ hoặc 50gr cà chua chín, bỏ hột, cắt miếng nhỏ; cho vào đáy nồi khoảng 100gr mía lau róc vỏ, chặt khúc ngắn 5cm. chẻ mỏng… Những loại phụ gia này tùy thích sử dụng tất cả hoặc một hai thứ, món cá kho sẽ có nhiều hương vị hơn và thơm ngon hơn.
– Nước trà: Cho thêm ít nước trà (người Bắc gọi là nước chè) vào món cá kho nước là thói quen khẩu vị của một số người Trung, người Bắc Việt Nam. Dùng nước chè lá tươi đã nấu pha hoặc chè Bắc Thái Nguyên pha không đậm lắm, cho vào khoảng 50cc / 500gr cá, vị cá kho sẽ trở nhẹ nhàng, làm tăng mùi thơm nước kho và bớt mùi tanh của cá. Nếu ở nước ngoài muốn kho thử mà không có nước trà xanh chẳng hạn, bạn có thể dùng trà Lipton đen loại túi lọc, không nên sử dùng loại trà ngọt có vị cam chanh hay gừng.
– Kho cá: Sau khi ướp cá, bắc nồi cá lên bếp, để vừa lửa, châm thêm vào một lượng nước sôi ngập hơn mặt cá khoảng 2 & 3cm. Khi thấy nước sôi, hạ lửa nhỏ riu riu kho trong khoảng 45 phút, thăm chừng nước, nếu thấy nước cạn phải châm thêm nước sôi để giữ nước kho luôn cao hơn mặt cá, thăm chừng nạc cá vừa săn chắc, nước vẫn cao hơn mặt cá chừng 1 & 2cm là vừa.
– Về việc nêm nước cá kho: Món cá kho nước hay dùng ăn bún tươi cho nên thường kho lạt nhưng tùy khẩu vị, sau khi kho xong cứ nêm thêm chút muối, đường… theo ý riêng của mỗi người ăn. Lưu ý khi dùng nước mắm để nêm vì có nhiều loại nước mắm nếu dùng nhiều sẽ tạo thêm vị chua chứ không phải mặn. Hoặc tùy ý giã nhỏ ít tỏi ớt trong một cái chén, cho vào ít nước cá kho rồi làm loãng ra với ít nước sôi sau đó mới nêm lại với chút muối, đường, nước mắm… và dùng loại nước cá pha lạt này để chan kèm bún tươi, rau sống cắt nhỏ, dưa leo băm.
– Nếu muốn kho lâu hơn cứ tiếp tục để nồi cá trên bếp với lửa thật nhỏ cho đến khi nước kho cạn sấp mặt cá bạn sẽ có vị cá kho đậm đà hơn nhưng cách kho này vì đã dùng nước cho nên nạc cá sẽ có vị khác cách kho khô.
4. Cá kho khô:
Những loại cá nước ngọt thường dùng kho khô là cá lóc (người miền trung Việt Nam hay gọi lá cá tràu, cá quả), cá basa (loại cá da trơn) cắt lát mỏng; cá bống, cá kèo, cá rô, cá cơm… làm sạch.
– Sử dụng phân lượng gia vị cho 500gr cá kho khô: Xếp cá vào nồi, rắc phủ đều lên mặt cá khoảng 100 – 120gr đường và đong đường bằng muỗng & nếu đã dùng mấy muỗng đường thì cho thêm chừng đó muỗng nước mắm + 1/2 muỗng cà phê tiêu + 1 muỗng cà phê muối + 20gr hành tím lột vỏ, đập dập + 1/2 muỗng súp nứơc màu dừa + 2 trái ớt chín đỏ, khoảng 15 – 20gr, để nguyên trái – không bẻ gãy ớt + 2 muỗng súp dầu ăn hoặc mỡ nước. Ðậy kín cá, để qua 1 giờ hoặc cho đến khi thấy đường tan hết và hỗn hợp nước gia vị phải ngập mặt cá; nếu cá lớn con, nước gia vị không đủ ngập cá thì phải cho thêm ít đừơng + nườc mắm bằng nhau. Bắc cá lên bếp. Ðể lửa vừa, vừa thấy nước kho chớm sôi phải hạ lửa thật nhỏ chỉ đủ cho nước kho sôi váng hơi và sủi bọt rất nhẹ. (Không châm thêm nước sôi mà chỉ kho cá bằng nứơc đường muối tan ra). Nếm thử nước kho, tùy thích thêm đường hoặc muối theo khẩu vị riêng & thông thường với lượng đường và nước mắm nhiều như vậy chỉ cần nêm thêm chút muối nếu chất lượng nước mắm kém. Kho trong khoảng 1 giờ trở lại, thỉnh thoảng đảo nồi cho cá trở nhẹ, kho cho đến khi nước kho gần như cạn hẳn và sệt quánh lại, miếng cá trở chắc, có màu nâu đỏ thẫm là được.
– Về món cá kho tiêu: Món cá lóc hay cá kèo kho tiêu chỉ là dạng cá kho khô nhưng cho nhiều tiêu. Tùy thích rắc thêm ít tiêu bột vừa đủ thơm và cay nhẹ khi nước kho bắt đầu quánh sệt, lưu ý nếu cho nhiều tiêu thì ngoài vị cay sẽ có thêm vị đắng nồng rất khó chịu. Nên chọn cá kho tiêu vào mùa đông thì phù hợp hơn vì tiêu có vị cay nóng
– Với cách kho khô này, nếu muốn có nước nhiều để chan vào cơm, xôi nếp… thì khi cá đã thấm ngon, châm thêm chút nước sôi cho bằng mặt cá, để sôi lại là được. Trong món cá kho khô, người miền Trung thường chỉ dùng thêm chột nưa, xơ mít… lót một lớp chừng 2 cm, dưới đáy nồi rồi mới cho cá lên. Nước kho sẽ thấm vào các loại phụ gia này làm thành món ăn phụ rất ngon.
Cách thực hiện
Cá làm sạch, cắt làm đôi.
Xếp cá vào nồi, ướp với nước mắm, hành tím đập dập, nước màu,
(muối tuỳ theo khẩu vị), ớt chín, dầu ăn (hoặc mỡ)
Kho cá:
-Sau khi ướp cá, bắc nồi cá lên bếp, để vừa lửa, châm thêm vào một lượng nước sôi ngập hơn mặt cá khoảng 2 – 3cm. Khi thấy nước sôi, hạ lửa nhỏ riu riu kho trong khoảng 45 phút, thăm chừng nước, nếu thấy nước cạn phải châm thêm nước sôi để giữ nước kho luôn cao hơn mặt cá, thăm chừng nạc cá vừa săn chắc, nước vẫn cao hơn mặt cá chừng 1 – 2cm là vừa.
Cá chín xếp ra đĩa, rắc thêu tiêu.
Món này có thể dùng với bún hoặc cơm đều rất ngon.
Có thể áp dụng kiểu kho này đối với các loại cá biển khác như: cá ngừ, cá thu, cá bạc má….
Trong cái khí trời lành lạnh của những ngày mưa, sẽ không gì tuyệt vời bằng khi được bưng bát cơm trắng nóng hổi ăn kèm với những khúc cá kho đậm đà, thơm ngon hấp dân và rất đưa cơm
Có rất nhiều món cá kho ngon miệng như: cá nục kho, cá hồi kho, cá kèo kho rau răm… Cách chế biến không có gì khó, các bạn có thể thực hiện theo công thức bên dưới để đem lại sự ngon miệng cho các thành viên trong gia đình mình nhé.
1. Cá nục kho tiêu:
|
|
| Cá nục là một loại cá biển rất phổ biến, có thể dùng để nấu canh, hấp, kho… Ảnh: Ngoisao. |
Nguyên liệu:
– Cá nục
– Muối, tiêu, hành lá, hành hương, đường cát trắng, nước mắm ngon
– 2 thìa cà phê dầu ăn.
Cách làm:
– Cá nục rửa sạch, cắt cá làm 3, 4 khúc cá ngắn. Ướp cá với nửa thìa cà phê muối, để yên trong vòng 15 phút cho ngấm đều gia vị.
– Đun nóng 2 thìa cà phê đường và 3 thìa cà phê nước lọc, đun đến khi đường chuyển màu cánh gián, nhanh tay đổ cá vào đảo đều để đường bám quanh thân cá. Đun lửa nhỏ, nêm vào cá nước mắm, muối, đường, hành hương thái nhỏ, dầu ăn, thỉnh thoảng đảo đều hai mặt cá để cá thấm gia vị. Nếu cá rút cạn gần hết nước, bạn nhớ cho vào chút nước sôi nữa nhé.
– Nước kho cá rút gần hết, tắt bếp, rắc hạt tiêu và hành lá thái nhỏ lên bề mặt cá. Múc ra đĩa dùng với cơm trắng rất đưa cơm đấy.
2. Cá hồi kho
|
|
| Cá hồi kho có vị đậm đà, ăn với cơm trắng rất ngon miệng. Ảnh: Ngoisao. |
Nguyên liệu:
– 2 lát cá hồi tầm khoảng 300 g.
– 1 nhánh gừng nhỏ
– 1 thìa canh bột năng
– Muối, nước mắm, đường, tỏi, ớt bột hoặc ớt màu và xì dầu
– Vài nhánh hành lá.
Cách làm:
– Cá hồi rửa sạch, để lên đĩa hay rổ cho ráo nước, ướp vào cá một thìa nhỏ muối, ướp trong vòng 20-25 phút. Lăn từng lát cá qua bát bột năng, tiếp theo đun nóng nồi nhỏ, cho cá vào rán vàng đều hai mặt, vớt cá ra đĩa có lót giấy thấm dầu ăn.
– Gừng cạo vỏ, giã nhuyễn. Đun nóng hai thìa nhỏ dầu ăn, phi tỏi thơm, cho gừng vào đảo đều với nhau.
– Tiếp theo cho vào chảo hai thìa canh nước mắm, một thìa canh nước tương, một thìa canh đường, ớt màu, nửa thìa nhỏ muối và một ít nước lọc, đun sôi. Sau đó cho cá đã rán vào hỗn hợp nước sốt, đun sôi lửa nhỏ để hỗn hợp nước sốt thấm đều vào cá.
– Đun 15-20 phút đến khi hỗn hợp sốt hơi đặc lại, bạn nêm nếm lại tùy theo khẩu vị. Tắt bếp, rắc hành lá đã thái nhỏ vào. Múc ra đĩa dùng làm món mặn ăn với cơm.
3. Cá kho mít non
Nguyên liệu:
– 1 con cá, có thể dùng cá nục hay cá quả
– 200 g mít non cắt khúc
– Muối, nước mắm, ớt quả, đường, hành lá, hành khô.
– 1 thìa canh nước hàng (nước màu kho cá)
Cách làm:
– Cá rửa sạch, bỏ ruột, cắt thành từng khúc vừa ăn. Ướp cá với một thìa nhỏ muối, để khoảng 15 phút. Đun nóng dầu cho cá vào rán sơ, vớt ra đĩa có lót giấy thấm dầu ăn.
– Mít non rửa sạch, cắt khúc ngắn. Xếp cá vào nồi, mít non, hành khô thái nhỏ, thêm hai thìa canh nước mắm, ba thìa canh đường, ớt quả, một thìa nhỏ muối và nước hàng, cầm tay cầm của nồi lắc đều, ướp khoảng 30 phút cho ngấm đều gia vị.
– Đun lửa lớn đến khi cá sôi bùng lên, bạn đun lại lửa nhỏ và châm vào nồi một ít nước sôi nóng, đun đến khi cá và mít thấm gia vị, nêm nếm lại tùy theo khẩu vị, tắt bếp rắc một ít hạt tiêu và hành lá thái nhỏ lên bề mặt. Múc ra đĩa dùng làm món mặn ăn với cơm rất ngon miệng.
4. Cá kèo kho rau răm
|
|
| Món ăn đơn giản với rau răm và cá kèo nhưng rất ngon miệng. Ảnh: Ngoisao. |
Nguyên liệu:
– 30 g cá kèo
– 1 bó rau răm, hành lá, hành hương (hành tím củ nhỏ)
– 4 muỗng cà phê nước mắm, 2 muỗng cà phê đường, 1/2 muỗng cà phê tiêu, 2 muỗng cà phê dầu ăn, 2 muỗng cà phê đường thắng.
Cách làm:
– Hành lá, hành hương cắt nhuyễn.
– Cá kèo để nguyên đầu, dùng kéo cắt phía sau đuôi cá cho sạch, không móc ruột, ăn ruột mới ngon, rửa qua nước muối và chà muối khắp mình cá, để 10 phút sau đó rửa sạch lại cho sạch. Ướp cá với nước mắm, đường, tiêu trộn đều cho thấm gia vị.
– Xếp 1 lớp rau răm dưới đáy nồi đất, một lớp cá kèo lên mặt, xong xếp thêm một lớp rau và một lớp cá kèo. Rưới dầu ăn lên bề mặt cá cho miếng kho nhìn bóng và khi ăn sẽ béo ngậy hơn. Nếu bạn thích ăn cay thì cho ớt cắt sợi vào và cho đường thắng trên bề mặt cá.
– Nồi không đậy nắp, lửa trung bình chừng 10 phút đầu. Sau đó, kho lửa liu riu chừng 20 phút nữa, tuyệt đối không đậy nắp, cá kho để lửa thật nhỏ cho gia vị thấm cá và tuyệt đối không đổ nước. Kho đến lúc nào thấy nước rút và nêm nếm gia vị cho vừa miệng, bỏ hành lá cắt nhuyễn trên bề mặt.
Có một món cá kho nổi tiếng khắp xa gần trên toàn quốc đó chính là món cá kho cổ truyền làng Vũ Đại. Món cá kho làng Vũ Đại tự hào là món cá kho ngon nhất Việt Nam. Chi tiết xem trên website https://cakholangvudai.hongphong.gov.vn